Όταν το παιχνίδι θεραπεύει!

Κρίσεις θυμού, ζήλια για το μικρότερο αδερφάκι ή φόβος για το σκοτάδι; Το παιχνίδι όλα τα… νικά, σύμφωνα με τους ειδικούς, που υποστηρίζουν ότι η παιγνιοθεραπεία μπορεί να κάνει θαύματα στην αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων!

Της Φλώρας Κασσαβέτη με τη συνεργασία της Γιώτας Αντωνοπούλου, ψυχοπαιδαγωγός-παιγνιοθεραπεύτρια- δραματοθεραπεύτρια.

"Playtherapy" ή παιγνιοθεραπεία: είναι η μόνη μορφή ψυχοθεραπείας για παιδιά η οποία δίνει έμφαση κατά κύριο λόγο στο παιχνίδι και στον πολύτιμο ρόλο που αυτό παίζει στη ζωή του παιδιού. Σήμερα η παιγνιοθεραπεία κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος και εφαρμόζεται εξελικτικά, διαγνωστικά, προληπτικά, παιδαγωγικά και θεραπευτικά από μια πλειάδα ειδικών. Ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές, ειδικοί θεραπευτές και εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν τη συγκεκριμένη μέθοδο όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας σε διάφορα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, νοσοκομεία και ιδιωτικά κέντρα.

Τι είναι η παιγνιοθεραπεία

Είναι μια ενεργητική μορφή ψυχοθεραπείας για παιδιά που στηρίζεται στην αρχή ότι το παιχνίδι από μόνο του είναι θεραπευτικό. Θεωρεί δηλαδή το παιχνίδι ως μια μορφή φυσικής και αβίαστης διαδικασίας μάθησης, ως τον αμεσότερο τρόπο απελευθέρωσης του παιδιού από τις εντάσεις, ενώ παράλληλα διευκολύνει την επικοινωνία των ενηλίκων με τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού. Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες, ανάλογα πάντα με το πρόβλημα και τη σοβαρότητά του.

Πώς εφαρμόζεται

Παίρνοντας ως δεδομένο το γεγονός ότι το παιχνίδι αποτελεί το καλύτερο φυσικό μέσο αυτοέκφρασης του παιδιού, χρησιμοποιεί διάφορα είδη παιχνιδιών (παιχνίδι ρόλων, μινιατούρες ζώων και οικογένειας, αλλά και διάφορες άλλες μορφές έκφρασης όπως η ζωγραφική, η μουσική, ο πηλός και το παραμύθι) για να βοηθήσει το παιδί να εξερευνήσει πιθανές τραυματικές εμπειρίες, τωρινές ή του παρελθόντος, μέσα σε ένα περιβάλλον ασφάλειας που του παρέχει το συμβολικό παιχνίδι και ο θεραπευτής.

Ποιος είναι ο στόχος της

Η παιγνιοθεραπεία έχει στόχο να βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει συναισθηματικά τραύματα ή πιεστικές αλλαγές στη ζωή του. Επίσης μπορεί να το βοηθήσει να ξεπεράσει προβλήματα συμπεριφοράς ή συναισθηματικές δυσκολίες που παρεμβάλλονται στη φυσιολογική του ανάπτυξη ή δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινότητά του. Πιο συγκεκριμένα, η παιγνιοθεραπεία βοηθάει το παιδί να αναγνωρίσει συναισθήματα, να τα επεξεργαστεί και να βρει λύσεις.

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται

Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 3 μέχρι 12 ετών. Προϋποθέτει δηλαδή ότι το παιδί έχει μπει στο συμβολικό στάδιο (πράγμα που γίνεται στην ηλικία περίπου των 2,5 ετών) ώστε να μπορεί να εγκαινιάσει το συμβολικό παιχνίδι στο οποίο κατ εξοχήν στηρίζεται. Για μεγαλύτερα παιδιά, δηλαδή μετά την ηλικία των 12, συνήθως προτιμάται η δραματοθεραπεία, δεδομένου ότι οι έφηβοι μπορεί να λειτουργήσουν καλύτερα σε μια ομάδα.

Σε ποια παιδιά απευθύνεται η παιγνιοθεραπεία

Σε παιδιά:

-που έχουν βιώσει τραυματικές ή δραστικές αλλαγές στη ζωή τους, π.χ. διαζύγιο γονιών ή απώλεια αγαπημένων προσώπων,

-που έχουν βιώσει φυσικές καταστροφές,

-που έχουν υποστεί φυσική, συναισθηματική ή σεξουαλική κακοποίηση,

-με ψυχικά τραύματα,

-υιοθετημένα ή προς υιοθεσία,

-με άρρωστους γονείς,

-με χρόνιες ή σοβαρές ασθένειες,

-που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο,

αλλά και με

-πρόβλημα υπερκινητικότητας,

-κρίσεις θυμού,

-επιθετικότητα ή ζήλια,

-άγχος αποχωρισμού,

-φοβίες ή σχολική φοβία,

-διαταραχές ύπνου ή όρεξης,

-χαμηλή αυτοπεποίθηση,

-χαμηλή κοινωνικότητα ή εσωστρέφεια,

-διαταραχές συμπεριφοράς,

-συναισθηματικές διαταραχές.

Σε τι άλλο μπορεί να βοηθήσει

Η παιγνιοθεραπεία μαθαίνει το παιδί να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να τα εκφράζει λεκτικά και κατά συνέπεια να μπορεί να ελέγχει την παρορμητική συμπεριφορά. Το βοηθάει επίσης να διαχειρίζεται καλύτερα καταστάσεις που του προκαλούν στρες, οργή, φόβο ή απογοήτευση. Γενικά βοηθάει το παιδί να αποκτήσει τις δεξιότητες που χρειάζεται για να έχει καλή σχέση με τον εαυτό του και κατά συνέπεια καλύτερες σχέσεις με τους γονείς του και το φιλικό ή σχολικό περιβάλλον. Επίσης η παιγνιοθεραπεία, δεδομένου ότι χρησιμοποιεί μέσα όπως η ζωγραφική ή το παιχνίδι ρόλων, φέρνει σε επαφή το παιδί με το έμφυτο δημιουργικό του κομμάτι, το οποίο πολλές φορές λόγω της σύγχρονης ζωής δεν εκφράζεται επαρκώς.

Ο ρόλος του παιγνιοθεραπευτή

Οι γονείς εξηγούν στον θεραπευτή ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παιδί τους και στη συνέχεια εκείνος λαμβάνει υπόψη το αναπτυξιακό στάδιο που διανύει και τα προβλήματα που συνήθως προκύπτουν στην ηλικία του. Στη συγκεκριμένη διαδικασία, το παιδί είναι ο οδηγός και ο θεραπευτής ο συνοδοιπόρος, ο οποίος αποφεύγει να το καθοδηγεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Απλά το διευκολύνει σε αυτό το "ταξίδι αναζήτησης" και του παρέχει την απαιτούμενη θεραπευτική ασφάλεια.

Ο ρόλος των γονιών

Οι γονείς είναι εκείνοι που θα δώσουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ο θεραπευτής προκειμένου να συντάξει ένα πλήρες ιστορικό για το παιδί και την οικογένεια. Η συμμετοχή των γονιών όμως δεν τελειώνει εκεί. Για να έχει καλά αποτελέσματα η θεραπεία, προϋποθέτει άμεση συνεργασία μεταξύ των γονιών και του θεραπευτή. Για τη σωστή λοιπόν και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει, παράλληλα με την παιγνιοθεραπεία, να γίνεται συμβουλευτική γονέων ή οικογενειακή θεραπεία.

Σημάδια στη συμπεριφορά που μπορεί να σας προβληματίσουν:

-θυμός που επιμένει,

-υπερβολική ανησυχία,

-θλίψη και έλλειψη ενδιαφέροντος,

-επιθετική συμπεριφορά,

-άγχος αποχωρισμού,

-επίμονη εσωστρέφεια,

-παλινδρόμηση σε προηγούμενο στάδιο,

-προβλήματα στο σχολείο,

-δυσκολία προσαρμογής σε αλλαγές,

-ψυχοσωματικά συμπτώματα (όπως πονοκέφαλος, στομαχόπονος) που όμως δεν συνδέονται με πρόβλημα υγείας.

Πόσο αποτελεσματική είναι η θεραπεία αυτή

Η παιγνιοθεραπεία αποτελεί κύρια μορφή ψυχοθεραπείας για παιδιά. Είναι αποτελεσματική γιατί το παιδί επικοινωνεί τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του μέσα από το παιχνίδι με τον πιο φυσικό και αβίαστο τρόπο. Πολύ πιο εύκολα δηλαδή από ό,τι με τη λεκτική επικοινωνία. Επίσης μέσα από το παιχνίδι μπορεί να προβάλλει από θέση ασφάλειας και πολλές φορές χωρίς το ίδιο να το συνειδητοποιεί θέματα που το προβληματίζουν και να βρει λύσεις με τον πιο ανώδυνο τρόπο.

Παίξτε με το παιδί σας

Το παιδί σας έχει πολλά να κερδίσει παίζοντας μέσα στο σπίτι σας. Φροντίστε λοιπόν να έχει πρόσβαση σε όλες τις μορφές παιχνιδιού (ενεργητικό, ελεύθερο, ομαδικό, καλλιτεχνικό) αποφεύγοντας να παίζει αποκλειστικά και μόνο με ένα είδος παιχνιδιού: μόνο αυτοκινητάκια ή κούκλες ή ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ακόμα:

-Αφήστε το παιδί να παίζει ελεύθερα με ό,τι και όπως θέλει χωρίς να παρεμβαίνετε στο παιχνίδι του - με την προϋπόθεση ότι είναι ασφαλές.

-Εξασφαλίστε αρκετό ελεύθερο χώρο για να μπορεί να παίξει, ακόμα κι αν αυτό συνεπάγεται αναστάτωση μέσα στο σπίτι.

-Φροντίστε το πρόγραμμά του να μην είναι τόσο φορτωμένο με δραστηριότητας ώστε να έχει καθημερινά χρόνο για παιχνίδι.

-Παίξτε μαζί του τα παιχνίδια που προτιμά εκείνο και όχι αυτά που προτιμάτε εσείς.

-Αφήστε στο χώρο που παίζει λίγα παιχνίδια και καλά. Τα πολλά σκοτώνουν τη φαντασία.

-Ρωτήσετε το παιδί ποιο παιχνίδι του αρέσει περισσότερο και γιατί και πώς νιώθει όταν το παίζει.

-Μη χρησιμοποιείτε την ώρα που παίζετε με το παιδί για να του κάνετε κήρυγμα, να το συμβουλέψετε ή να περάσετε ηθικά διδάγματα.

-Εξασφαλίστε συχνές ευκαιρίες για παιχνίδι έξω από το σπίτι και παιχνίδι στη φύση.

Πηγή